意味 [Ý Vị]

1. Thông tin cơ bản

• Từ: 意味
• Cách đọc: いみ
• Loại từ: danh từ（名詞）
• JLPT: N5
• Độ phổ biến: Rất thường gặp trong giao tiếp, sách giáo khoa, từ điển
• Dạng/liên quan thường dùng: 意味する（động từ “có nghĩa là”）, 意味がある／意味がない, 意味を調べる, 意味不明（いみふめい）, 無意味（むいみ）, 意味合い（いみあい）

2. Ý nghĩa chính

• Nghĩa, ý nghĩa (nội dung mà từ/ngôn ngữ biểu thị): ことば・記号などが表す内容。Ví dụ: 「この言葉の意味」
• Hàm ý, ý đồ (điều người nói muốn truyền đạt): 話し手の意図・含み。Ví dụ: 「どういう意味で言ったの？」
• Giá trị, tính “có ý nghĩa” (đáng làm, có ích): 物事の価値や意義。Ví dụ: 「この活動は学生にとって大きな意味がある」
• Nghĩa theo từ điển, giải thích thuật ngữ: 定義や説明に関わる「意味」。Ví dụ: 「辞書で意味を調べる」

3. Phân biệt

• 意味（いみ） vs 意義（いぎ）: 意味 = nghĩa trực tiếp của từ/biểu đạt; 意義 = ý nghĩa theo “giá trị, tầm quan trọng” (significance). Ví dụ: 「ボランティアには大きな意義がある」 tốt hơn 「意味がある」 trong văn viết trang trọng.
• 意味 vs 訳（やく）: 訳 = bản dịch/việc dịch; 意味 = nghĩa nội tại. Bạn “dịch” để truyền đạt “nghĩa”.
• 意味 vs 意図（いと）: 意図 = ý đồ/chủ đích của người nói; 意味 = cái được hiểu/biểu thị. Có khi khác nhau nếu người nghe hiểu lệch.
• 意味 vs ニュアンス／意味合い（いみあい）: ニュアンス・意味合い = sắc thái, hàm ý tinh tế; rộng hơn “nghĩa” cơ bản.
• 意味 vs 定義（ていぎ）: 定義 = định nghĩa chuẩn (thường kỹ thuật); 意味 = nghĩa nói chung, có thể linh hoạt theo ngữ cảnh.

4. Cách dùng & ngữ cảnh

• Cấu trúc cơ bản:
  • 〜の意味（nghĩa của ~）
  • 意味がわかる／わからない（hiểu/không hiểu nghĩa）
  • 意味を説明する／調べる（giải thích/tra nghĩa）
  • A は B という意味だ／です（A có nghĩa là B）
  • X の意味で（theo nghĩa X, “in the sense of”）: 広い意味で／狭い意味で
  • 意味がある／ない（có ý nghĩa/không có ý nghĩa）
  • 意味を成す（なす, “make sense”）: 文章として意味を成さない
• Ngữ cảnh giao tiếp: Hỏi lịch sự: どういう意味でしょうか／どういう意味ですか。Thân mật: どういう意味？ Thô/casual: 意味わからない／意味わかんない。Trên mạng: 意味不明。
• Collocation hay gặp: 深い意味, 隠された意味, 本来の意味, 文字通りの意味（nghĩa đen）, 比喩的な意味（nghĩa bóng）, 多義語の意味（nhiều nghĩa）
• Lưu ý sắc thái: 「意味がない」 nhấn mạnh “không có ý nghĩa/mục đích”; nếu muốn nói “phí công, vô ích” thiên về “lãng phí” dùng 無駄（むだ） tự nhiên hơn trong một số ngữ cảnh.

5. Từ liên quan, đồng nghĩa & đối nghĩa

6. Bộ phận & cấu tạo từ (Kanji)

• 意（イ）: bộ tâm 心 (⺗) ở dưới + thành phần âm; nghĩa gốc “ý chí, ý nghĩ, tâm ý”.
• 味（ミ／あじ・あじわう）: 口 (miệng) + 未 (âm/ý); nghĩa gốc “vị, nếm, hương vị”.
• Tạo nghĩa ghép: 「意（ý）」＋「味（vị）」 → “hương vị của ý” → nghĩa/ý vị của lời nói, dấu hiệu, sự vật.
• Âm đọc của từ: On-yomi cả hai chữ → ghép Hán Nhật đọc là いみ.

7. Bình luận mở rộng (AI)

Khi học 「意味」, bạn nên tách hai trục: (1) “nghĩa của ngôn từ” và (2) “ý nghĩa/giá trị của sự việc”. Trục (2) dễ nhầm với 「意義」. Trong văn trang trọng, nói 「有意義な時間」 tự nhiên hơn 「意味がある時間」. Khi giải thích nghĩa, cấu trúc A は B という意味だ rất quan trọng: という là hạt nhân dẫn lời/định danh. Cụm X の意味で (“theo nghĩa X”) giúp bạn làm rõ góc nhìn: 広い意味で/狭い意味で.

Về sắc thái, 「意味がない」 không luôn đồng nghĩa với 「無駄」: câu 「今やっても意味がない」 nhấn mạnh không có mục đích/giá trị, còn 「無駄だ」 nhấn mạnh lãng phí. Trong hội thoại thân mật, các rút gọn như 「意味わからん」「意味ある？」 khá phổ biến; khi lịch sự, chuyển sang 「意味がわかりません」「意味がありますか」.

Một mẹo đọc: nếu một câu “không thành nghĩa”, người Nhật nói 「文として意味を成さない」. Còn khi một từ có nhiều lớp nghĩa, bạn có thể nói 「この語は複数の意味を持つ／多義的だ」.

8. Câu ví dụ

• この単語の意味を辞書で調べました。
  Tôi đã tra nghĩa của từ này trong từ điển.
• 「禁止」は「してはいけない」という意味です。
  “禁止” có nghĩa là “không được làm”.
• すみません、これはどういう意味でしょうか。
  Xin lỗi, cái này có nghĩa là gì ạ?
• 彼の沈黙には深い意味があると思う。
  Tôi nghĩ sự im lặng của anh ấy có hàm ý sâu xa.
• 深い意味はないよ、ただの冗談だ。
  Không có ý gì sâu xa đâu, chỉ là đùa thôi.
• この文章は文法は正しいが、意味を成していない。
  Câu văn này đúng ngữ pháp nhưng không thành nghĩa.
• この言葉は状況によって意味が変わります。
  Từ này thay đổi nghĩa tùy theo hoàn cảnh.
• この活動は学生にとって大きな意味がある。
  Hoạt động này có ý nghĩa lớn đối với học sinh.
• 文字通りの意味ではありません。
  Không phải theo nghĩa đen.
• 意味不明なメッセージが届いた。
  Tôi nhận được một tin nhắn khó hiểu (không rõ nghĩa).