1. Thông tin cơ bản
- Từ: 摩擦
- Cách đọc: まさつ
- Từ loại: Danh từ; danh từ làm động từ サ変（摩擦する）
- Nghĩa Hán-Việt: Ma sát
- Trình độ tham khảo: N1 (thuật ngữ kỹ thuật và xã hội)
- Lĩnh vực: Vật lý, kỹ thuật, kinh tế – xã hội (ẩn dụ: xung đột, va chạm lợi ích)
- Ghi chú: Dùng cho cả hiện tượng vật lý “ma sát” và “mâu thuẫn/va chạm” giữa người với người hay giữa quốc gia, tổ chức.
2. Ý nghĩa chính
- Nghĩa 1: Lực cản sinh ra khi hai bề mặt tiếp xúc và trượt lên nhau; hiện tượng ma sát trong vật lý (ví dụ: 摩擦力, 摩擦係数, 摩擦熱).
- Nghĩa 2: Ẩn dụ chỉ mâu thuẫn, va chạm, bất hòa trong quan hệ con người, tổ chức, quốc gia (ví dụ: 人間関係の摩擦, 貿易摩擦, 文化摩擦).
3. Phân biệt (nếu có từ gốc hoặc biến thể)
- 摩擦 vs 抵抗: 抵抗 là “kháng lực/điện trở” nói chung; 摩擦 nhấn vào lực do tiếp xúc bề mặt trượt.
- 摩擦 vs 軋轢（あつれき）: Cả hai nói về bất hòa; 摩擦 dùng rộng, trung tính; 軋轢 trang trọng, sắc thái nặng nề hơn.
- 摩擦 vs すれ違い・トラブル: すれ違い thiên về “lệch ý/sai khác”, トラブル là rắc rối nói chung; 摩擦 hàm ý va chạm kéo dài/đối lập lợi ích.
- 擦れる（すれる）/擦る（こする）: Động từ “cọ xát” cụ thể; 摩擦 là danh từ hiện tượng/khái niệm.
- 摩擦係数/摩擦力: Thuật ngữ vật lý cụ thể (hệ số/lực ma sát) – là các khái niệm con của 摩擦.
4. Cách dùng & ngữ cảnh
- Mẫu thường gặp: 摩擦が生じる／起きる／増える／減る; 摩擦を減らす／低減する／避ける。
- Ngữ cảnh vật lý: 摩擦力, 摩擦係数, 摩擦熱, 乾式摩擦/湿式摩擦, 低摩擦材料, 潤滑で摩擦を抑える。
- Ngữ cảnh xã hội/kinh tế: 人間関係の摩擦, 組織間の摩擦, 文化摩擦, 日米貿易摩擦。
- Sắc thái: mang tính trung lập/khách quan; khi nói về mâu thuẫn, không mạnh như 争い, 戦い.
5. Từ liên quan, đồng nghĩa & đối nghĩa
| Từ |
Loại liên hệ |
Nghĩa tiếng Việt |
Ghi chú dùng |
| 摩擦力 | Liên quan chuyên môn | Lực ma sát | Đại lượng lực do ma sát gây ra |
| 摩擦係数 | Liên quan chuyên môn | Hệ số ma sát | Tham số đặc trưng cặp bề mặt |
| 潤滑 | Liên quan | Bôi trơn | Giảm ma sát bằng dầu mỡ |
| 抵抗 | Liên quan/khác | Kháng lực | Rộng hơn ma sát |
| 軋轢 | Đồng nghĩa (xã hội) | Xích mích | Trang trọng, sắc thái nặng |
| 不和 | Đồng nghĩa (xã hội) | Bất hòa | Quan hệ người với người |
| 円滑 | Đối nghĩa (xã hội) | Trôi chảy, êm đẹp | Trái nghĩa với mâu thuẫn |
| 協調 | Đối nghĩa (xã hội) | Hợp tác | Ngược lại với va chạm |
6. Bộ phận & cấu tạo từ (nếu có Kanji)
- 摩: Bộ/radical 麻 (cây gai) + 手 (tay) → nghĩa gốc “xoa, mài, cọ”. Âm On: マ; Hán-Việt: Ma.
- 擦: 扌 (tay) + 察 (xem xét) → nghĩa “chà xát, cọ”. Âm On: サツ; Hán-Việt: Sát.
- Ghép nghĩa: “tay chà xát” → ma sát.
7. Bình luận mở rộng (AI)
Khi nói về mâu thuẫn xã hội, dùng 摩擦 sẽ khách quan và ít công kích hơn so với 争い hay 対立. Trong kỹ thuật, hãy kết hợp với các từ như 潤滑, 係数, 熱 để câu rõ ràng hơn. Chú ý phân biệt 摩擦 (hiện tượng) với 摩耗 (mài mòn) – mài mòn là hậu quả lâu dài của ma sát.
8. Câu ví dụ
- 二つの面がこすれると摩擦が生じる。
Khi hai bề mặt cọ vào nhau thì sinh ra ma sát.
- 潤滑油は摩擦を減らすために使われる。
Dầu bôi trơn được dùng để giảm ma sát.
- タイヤと路面の摩擦係数が低いと滑りやすい。
Nếu hệ số ma sát giữa lốp và mặt đường thấp thì dễ trượt.
- 人事異動が原因で部署内に摩擦が起きた。
Do điều chuyển nhân sự mà trong bộ phận phát sinh mâu thuẫn.
- 文化の違いが摩擦を生むこともある。
Sự khác biệt văn hóa đôi khi tạo ra va chạm.
- その言い方は余計な摩擦を招く。
Cách nói đó dễ gây ra va chạm không cần thiết.
- ブレーキは摩擦によって車を止める。
Phanh dừng xe nhờ lực ma sát.
- この素材は摩擦に強く、耐久性が高い。
Vật liệu này chịu ma sát tốt và bền.
- 日米の貿易摩擦が再燃した。
Ma sát thương mại giữa Nhật và Mỹ bùng phát trở lại.
- 上司との摩擦を避けるため、事前に相談した。
Tôi đã trao đổi trước để tránh va chạm với cấp trên.
