1. Thông tin cơ bản
- Từ: 記号
- Cách đọc: きごう
- Loại từ: Danh từ
- Nghĩa khái quát: dấu hiệu, ký hiệu, biểu tượng dùng để biểu đạt thông tin
- Chủ điểm: toán học, ngôn ngữ học, in ấn, bản đồ, tin học, ký hiệu học
2. Ý nghĩa chính
- Ký hiệu (nói chung): dấu để ghi chép hay biểu đạt một ý, một đơn vị thông tin.
- Ký hiệu chuyên ngành: ký hiệu toán học, hóa học, logic, bản đồ, kỹ thuật, máy tính.
- Dấu câu/kiểu chữ: các dấu như 「、」「。」, dấu phần trăm, dấu thăng, v.v.
- Khái niệm trong ký hiệu học: “sign” đối lập với vật thực hay khái niệm được biểu đạt.
3. Phân biệt
- 記号 vs 符号: cả hai đều là “ký hiệu”; 符号 thiên về “mã, dấu hiệu mã hóa” (dấu +/−, mã nhị phân), 記号 bao quát hơn (ký hiệu, dấu câu, biểu tượng).
- 記号 vs サイン: サイン thường là chữ ký hoặc tín hiệu đơn giản; 記号 là ký hiệu quy ước có hệ thống.
- 記号 vs 標識: 標識 là “biển báo/biển chỉ dẫn” (giao thông…), không phải ký hiệu trừu tượng.
- 記号 vs 象徴: 象徴 là “biểu tượng” mang ý nghĩa tượng trưng, giàu hàm nghĩa văn hóa; 記号 trung lập, dùng để ghi/biểu đạt.
4. Cách dùng & ngữ cảnh
- Mẫu hay dùng: 記号を使う／入力する／付す, 記号で表す, 数学の記号, 化学記号, 地図記号, 句読点は記号の一種.
- Văn bản học thuật: 記号体系, 記号論, 記号化, 記号の意味作用.
- Thực hành: biểu diễn công thức, đặt ký hiệu cho biến, dùng ký hiệu quy ước trong sơ đồ/bản đồ.
- Sắc thái: trung tính, khách quan; trong ký hiệu học mang tính trừu tượng, lý thuyết.
5. Từ liên quan, đồng nghĩa & đối nghĩa
| Từ |
Loại liên hệ |
Nghĩa tiếng Việt |
Ghi chú dùng |
| 符号 | Gần nghĩa | dấu hiệu, mã | Thiên về “mã hóa”, dấu +/−, mã tín hiệu |
| サイン | Liên quan | chữ ký; tín hiệu | Thường đời sống hằng ngày |
| 句読点 | Hạ vị | dấu câu | Một nhóm con của 記号 |
| 地図記号 | Hạ vị | ký hiệu bản đồ | Dùng trong bản đồ |
| 象徴 | Liên quan | biểu tượng | Nhấn mạnh ý nghĩa tượng trưng |
| 標識 | Khác biệt | biển báo | Vật thể chỉ dẫn, không phải ký hiệu trừu tượng |
| 文字 | Đối/khác loại | chữ cái, ký tự | Đơn vị ngôn ngữ, không phải mọi “ký hiệu” |
| 具体 | Đối hướng | cụ thể | Đối lập với tính trừu tượng của 記号 |
6. Bộ phận & cấu tạo từ
- 記: bộ 言 (ngôn) + 己 (kỷ) → “ghi chép, ghi lại”.
- 号: bộ 口 (khẩu) → “hiệu, số, tiếng gọi”.
- Từ ghép, ý: “dấu hiệu được ghi/đặt ra để biểu đạt”. Từ liên quan: 記号化, 記号論, 記号体系.
7. Bình luận mở rộng (AI)
Khi học 記号, bạn nên gắn với bối cảnh cụ thể: toán (∑, π), hóa (H, O, Na), bản đồ (trạm, sông), và dấu câu. Trong ngôn ngữ học/ký hiệu học, 記号 còn là khái niệm cốt lõi đối lập với “vật được biểu đạt”. Đừng nhầm 記号 (ký hiệu) với 標識 (biển báo) là vật thể đặt ngoài đường.
8. Câu ví dụ
- 数学では多くの記号が使われる。
Trong toán học dùng rất nhiều ký hiệu.
- 化学記号で元素を表す。
Biểu thị nguyên tố bằng ký hiệu hóa học.
- この欄には指定の記号を入力してください。
Hãy nhập ký hiệu được chỉ định vào ô này.
- 地図記号を覚えると地形が読みやすくなる。
Nếu nhớ ký hiệu bản đồ, sẽ dễ đọc địa hình hơn.
- 句読点は文章の記号の一種だ。
Dấu câu là một loại ký hiệu trong văn bản.
- 変数xをこの記号で表しましょう。
Hãy biểu diễn biến x bằng ký hiệu này.
- この記号は危険を示している。
Ký hiệu này cho biết sự nguy hiểm.
- 論文では記号の定義を最初にまとめる。
Trong luận văn, tổng hợp định nghĩa ký hiệu ngay từ đầu.
- 新しいアプリは特殊記号の入力に対応している。
Ứng dụng mới hỗ trợ nhập các ký hiệu đặc biệt.
- 記号論では記号と対象の関係が議論される。
Trong ký hiệu học, người ta bàn về quan hệ giữa ký hiệu và đối tượng.
