1. Thông tin cơ bản
- Từ: 因果
- Cách đọc: いんが
- Loại từ: Danh từ; tính từ đuôi-na (因果な〜: văn phong cổ/văn chương)
- Nghĩa khái quát: nhân–quả; cũng dùng nghĩa “nghiệp báo” trong Phật giáo
2. Ý nghĩa chính
1) Hệ quan hệ giữa “nguyên nhân” và “kết quả” trong khoa học, triết học: 因果関係（quan hệ nhân quả）.
2) Trong Phật giáo/đời sống: “nghiệp” và “báo” — làm sao nhận vậy: 因果応報（nhân nào quả nấy）.
3) Tính từ-na cổ: 因果な身の上（số phận éo le, trái ngang）.
3. Phân biệt
- 因果 vs 原因・結果: 原因/結果 là hai vế riêng lẻ; 因果 nhấn mối liên hệ.
- 因果 vs 相関: 相関 là tương quan (cùng biến thiên) chưa chắc có nhân–quả. Không nên nhầm lẫn.
- 因果 vs 縁起・業 (Phật giáo): 因果 là nguyên lý nhân–quả; 縁起 là duyên khởi; 業 là nghiệp (hành vi để lại dấu ấn).
4. Cách dùng & ngữ cảnh
- Khoa học/xã hội: 因果関係を示す／検証する／特定する（chứng minh/kiểm chứng/xác định quan hệ nhân quả）.
- Đời sống/tín ngưỡng: 因果応報だ／因果は巡る（nhân quả sẽ quay lại）.
- Tránh ngộ nhận: 相関は因果ではない（tương quan không phải nhân quả）.
- Văn chương: 因果な境遇（cảnh ngộ trái ngang, bất hạnh）.
5. Từ liên quan, đồng nghĩa & đối nghĩa
| Từ |
Loại liên hệ |
Nghĩa tiếng Việt |
Ghi chú dùng |
| 原因 | Liên quan | nguyên nhân | Vế “nhân”. |
| 結果 | Liên quan | kết quả | Vế “quả”. |
| 因果関係 | Đồng nghĩa hẹp | quan hệ nhân quả | Cụm phổ biến trong nghiên cứu. |
| 因果応報 | Liên quan (thành ngữ) | nhân nào quả nấy | Sắc thái đạo lý/Phật giáo. |
| 相関 | Đối chiếu | tương quan | Không hàm nhân quả. |
| 偶然 | Đối nghĩa ngữ cảm | ngẫu nhiên | Trái với quan hệ nhân quả tất yếu. |
| 縁起 | Liên quan | duyên khởi | Khái niệm Phật giáo gần gũi với nhân duyên. |
| 業（ごう） | Liên quan | nghiệp | Nhân (hành động) tạo quả báo. |
6. Bộ phận & cấu tạo từ
- 因（いん／よる）: nhân, nguyên do; động từ 因る（よる）= do bởi.
- 果（か／はたす・はてる・はて）: quả, kết quả; cũng là “trái cây”.
- Ghép nghĩa trực tiếp “nhân–quả”.
7. Bình luận mở rộng (AI)
Trong lập luận, chứng minh 因果 đòi hỏi cơ chế và bằng chứng can thiệp, không chỉ số liệu “đi cùng nhau”. Khi viết báo/tản văn, sử dụng thành ngữ 因果応報 giúp câu chữ mang sắc thái đạo lý quen thuộc với văn hóa Nhật.
8. Câu ví dụ
- その二つの出来事の因果関係を示した。
Đã chỉ ra quan hệ nhân quả giữa hai sự kiện đó.
- 相関は因果ではない。
Tương quan không phải là nhân quả.
- 世の中は因果応報だと言われる。
Người ta nói đời là nhân nào quả nấy.
- このモデルでは因果構造を明示している。
Mô hình này nêu rõ cấu trúc nhân quả.
- 仏教では因果の教えが重んじられる。
Trong Phật giáo, giáo lý về nhân quả được coi trọng.
- 因果を取り違えて議論してはならない。
Không được nhầm lẫn nhân quả khi tranh luận.
- 彼の失敗には明確な因果がある。
Thất bại của anh ấy có nhân quả rõ ràng.
- 因果は巡るものだ。
Nhân quả rồi sẽ quay lại.
- 彼の因果な身の上話に胸が痛む。
Tôi đau lòng trước câu chuyện đời éo le của anh ấy.
- 偶然と因果を区別する必要がある。
Cần phân biệt ngẫu nhiên và nhân quả.
