望月 [Vọng Nguyệt]

1. Thông tin cơ bản

• Từ: 望月
• Cách đọc: もちづき
• Loại từ: Danh từ; cũng dùng như họ người (tên riêng)
• Hán Việt: Vọng nguyệt
• Lĩnh vực chính: Văn học cổ, thiên văn (chu kỳ trăng), tên họ/địa danh
• Độ trang trọng: Trung tính; sắc thái văn học cổ khi dùng nghĩa “trăng rằm”
• Tần suất: Thấp ở nghĩa văn học; khá phổ biến như họ “Mochizuki”

2. Ý nghĩa chính

- Nghĩa cổ/văn học: Trăng rằm, trăng tròn vào khoảng ngày mười lăm âm lịch; cũng chỉ đêm rằm.
- Nghĩa tên riêng: Họ người Nhật “望月（もちづき）”, xuất hiện rộng rãi ở nhiều địa phương.

3. Phân biệt (nếu có từ gốc hoặc biến thể)

• 望月 vs 満月: Cùng chỉ trăng rằm. 望月 mang sắc thái cổ điển, thơ ca; 満月 là từ thông dụng, khoa học hơn.
• 望月 vs 十五夜: 十五夜 nhấn vào “đêm mười lăm” (sự kiện/đêm), còn 望月 có thể chỉ chính vầng trăng tròn hoặc thời điểm trăng tròn.
• 望月 vs 名月: 名月 thường nói “trăng đẹp” mùa thu; 望月 trung tính, thiên về “trăng tròn” đúng kỳ.
• Họ 望月: Khi là tên người, đọc もちづき; trong câu, thường có hậu tố さん／氏／家: 望月さん, 望月氏, 望月家.

4. Cách dùng & ngữ cảnh

• Nghĩa trăng rằm (văn học): 望月の夜, 望月を仰ぐ, 望月のころ.
• Nghĩa họ tên: 望月さん, 望月部長, 望月選手. Viết hoàn toàn bằng kanji khi là họ.
• Sắc thái: dùng trong thơ, tản văn, kịch Noh, văn chương cổ; trong đời thường hiện đại, người ta hay nói 満月 hơn.
• Ngữ pháp: danh từ; kết hợp với の để bổ nghĩa (望月の光, 望月の空).

5. Từ liên quan, đồng nghĩa & đối nghĩa

6. Bộ phận & cấu tạo từ (nếu có Kanji)

• 望: Onyomi ぼう／もう; Kunyomi のぞ-む. Nghĩa: trông mong, ngắm nhìn xa.
• 月: Onyomi げつ／がつ; Kunyomi つき. Nghĩa: mặt trăng, tháng.
• Đọc ghép: もちづき là cách đọc đặc biệt (tên riêng/jukujikun) mang nghĩa “trăng tròn/đêm rằm”.
• Gợi tích: có liên hệ từ nguyên với “満ち月（みちづき）” → biến âm thành もちづき trong lịch sử ngôn ngữ.

7. Bình luận mở rộng (AI)

Khi gặp 望月 trong văn bản hiện đại, trước tiên hãy đoán theo ngữ cảnh: nếu đi với の夜, を仰ぐ… thì là “trăng rằm”; nếu gắn kính ngữ さん, 氏 hoặc chức danh thì là họ người. Việc nắm sắc thái cổ điển giúp bạn đọc thơ, tùy bút và kịch cổ dễ hơn, trong khi ở giao tiếp thường ngày bạn nên ưu tiên dùng 満月 để tránh gây cảm giác cổ kính quá mức.

8. Câu ví dụ

• 今夜は雲ひとつない空に望月が浮かんでいる。
  Tối nay trên bầu trời không một gợn mây có trăng rằm lơ lửng.
• 秋の望月は、とりわけ澄んで見える。
  Trăng rằm mùa thu trông trong vắt hơn hẳn.
• 昔の人は望月の夜に収穫を祝ったという。
  Người xưa nói rằng họ mừng mùa gặt vào đêm rằm.
• 湖面に映る望月がゆらめいて美しい。
  Trăng rằm phản chiếu trên mặt hồ lay động thật đẹp.
• 望月のころは潮の満ち引きも大きい。
  Vào lúc trăng rằm, thủy triều lên xuống cũng mạnh.
• 望月さんは来週から新プロジェクトを率いる。
  Anh/chị Mochizuki sẽ dẫn dắt dự án mới từ tuần sau.
• 会議で望月部長の説明はとても明快だった。
  Phần trình bày của trưởng phòng Mochizuki trong cuộc họp rất rõ ràng.
• 詩人は望月を仰ぎ、一句を得た。
  Nhà thơ ngẩng nhìn trăng rằm và nảy ra một câu thơ.
• 村では望月の晩に舞が奉納される。
  Làng tổ chức dâng vũ điệu vào đêm rằm.
• 写真家は望月を背景に古城を撮影した。
  Nhiếp ảnh gia chụp tòa lâu đài với nền là trăng rằm.