1. Thông tin cơ bản
- Từ: 中央集権
- Cách đọc: ちゅうおうしゅうけん
- Loại từ: Danh từ (có dạng liên quan: 中央集権化, 中央集権的)
- Khái quát: Chế độ/quá trình tập trung quyền lực vào chính quyền trung ương.
2. Ý nghĩa chính
1) Mô hình chính trị – hành chính trong đó quyền hạn, quyết sách chủ yếu do trung ương nắm và điều phối.
2) Xu hướng tổ chức trong doanh nghiệp/nhóm: quyền quyết định tập trung về trụ sở chính, trái với phân quyền địa phương/chi nhánh.
3) Khía cạnh lịch sử: Nhật Bản thời Minh Trị đã thúc đẩy 中央集権 để hiện đại hóa nhà nước.
3. Phân biệt (nếu có từ gốc hoặc biến thể)
- 集権: dạng rút gọn, nghĩa tương tự “tập quyền” nhưng 「中央」 nhấn mạnh “trung ương”.
- 地方分権: “phân quyền địa phương” – đối lập với 中央集権.
- 中央集権化: quá trình trở nên tập trung quyền lực; 中央集権的: mang tính tập quyền trung ương.
4. Cách dùng & ngữ cảnh
- Cấu trúc: 「Aは/が 中央集権（的）だ／を進める／に移行する」.
- Ngữ cảnh: chính trị, lịch sử, khoa quản trị, phân tích tổ chức.
- Sắc thái: mang tính học thuật/chính sách; trung tính, phụ thuộc đánh giá.
5. Từ liên quan, đồng nghĩa & đối nghĩa
| Từ |
Loại liên hệ |
Nghĩa tiếng Việt |
Ghi chú dùng |
| 集権 | Gốc/viết tắt | tập quyền | Tổng quát, không chỉ rõ “trung ương”. |
| 中央集権化 | Biến thể | quá trình tập quyền trung ương | Dùng khi nói về xu hướng/thay đổi. |
| 権力集中 | Gần nghĩa | tập trung quyền lực | Trung tính hoặc sắc thái phê phán tùy văn cảnh. |
| 中央統治 | Gần nghĩa | trị quốc tập trung | Văn viết/học thuật. |
| 地方分権 | Đối nghĩa | phân quyền địa phương | Nhấn mạnh trao quyền cho địa phương. |
| 権限委譲 | Đối nghĩa liên quan | ủy quyền/phân quyền | Thuật ngữ quản trị/công vụ. |
| 単一制 | Liên quan | nhà nước đơn nhất | Thường đi kèm mức độ tập quyền cao. |
| 連邦制 | Liên quan/đối chiếu | liên bang | Thường gắn với phân quyền nhiều hơn. |
6. Bộ phận & cấu tạo từ (nếu có Kanji)
中央 (trung ương) + 集 (tập hợp) + 権 (quyền lực) → 中央集権: “tập hợp quyền lực về trung ương”.
7. Bình luận mở rộng (AI)
中央集権 không tự thân tích cực hay tiêu cực; ưu điểm là thống nhất, nhanh trong khủng hoảng, nhược điểm là kém linh hoạt, xa rời đặc thù địa phương. Khi đọc báo/công trình nghiên cứu, để ý hậu tố 「-化／-的」 để đoán là đang nói về xu hướng hay tính chất.
8. Câu ví dụ
- 明治政府は中央集権を推し進めた。
Chính phủ Minh Trị đã thúc đẩy tập quyền trung ương.
- この制度は中央集権的な色合いが強い。
Chế độ này mang màu sắc tập quyền trung ương rõ nét.
- 企業統治を中央集権から分権へ転換する。
Chuyển quản trị doanh nghiệp từ tập quyền sang phân quyền.
- 危機対応では中央集権のメリットが発揮される。
Trong ứng phó khủng hoảng, ưu điểm của tập quyền được phát huy.
- 歴史的にみれば、日本は中央集権と分権を往復してきた。
Nhìn lịch sử, Nhật Bản đã qua lại giữa tập quyền và phân quyền.
- 本社への権限集中は中央集権の一形態だ。
Tập trung quyền hạn về trụ sở chính là một dạng tập quyền trung ương.
- 地域の創意が中央集権で抑えられる恐れがある。
Sáng kiến địa phương có nguy cơ bị kìm hãm bởi tập quyền.
- 憲法改正は中央集権化を促すのか。
Sửa đổi hiến pháp có thúc đẩy xu hướng tập quyền không?
- この国の行政は過度に中央集権だ。
Nền hành chính của nước này quá mức tập quyền.
- 戦後改革は中央集権からの脱却をめざした。
Cải cách hậu chiến nhằm thoát khỏi tập quyền trung ương.
Từ điển tiếng Nhật